شرکت سرمایه ای
در این شرکت آوردۀ شرکا و میزان اون، مهمتر از شخصیت شرکا و میزان مسئولیت اونهاست، در شرکتهای سرمایهای شرکا فقط تا میزان سرمایهای که به شرکت آوردهاند مسئول تعهدات شرکت هستن و میزان مسئولیت اونها به میزان آوردۀ اونهاست. قابل انتقال بودن سهم یا سهم الشرکه از ویژگیهای این نوع شرکتهاست. شخصیت شرکا تأثیر چندانی در اعتبار شرکت نداره و معمولاٌ تصمیم گیری در مورد این نوع شرکتها با اکثریت شرکا صورت می گیره، و نقل و انتقال سهام شرکت در برخی از موارد میتونه بدون رضایت سایر شرکا هم انجام بشه. معروفترین شرکتهای سرمایهای، شرکتهای با مسئولیت محدود و شرکتهای سهامی عام و سهامی خاص هستن.
طبق قانون تجارت، یک شرکت با مسئولیت محدود، شرکتیه که بین دو یا چند نفر برای انجام امور تجاری تشکیل شده و هر یک از شرکا ــ بدون اینکه سرمایه به سهام یا قطعات سهام تقسیم شده باشه ــ فقط تا میزان سرمایۀ خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات شرکتند. شرکتهای با مسئولیت محدود از لحاظ ثبتی تابع اساسنامۀ خودشونن. از مهمترین ویژگیهای اونها نحوۀ نقل و انتقال سهم الشرکه و همچنین نحوۀ تصمیم گیریه. طبق قانون تجارت سهم الشرکۀ شرکا نمی تونه به شکل اوراق تجاری قابل انتقال، چه با اسم، چه بی اسم و غیره در بیاد. سهم الشرکه رو نمیشه به کسی انتقال داد مگر اینکه این انتقال با رضایت عدهای از شرکا، که لا اقل سه ربع سرمایه متعلق به اونها باشه، و اکثریت عددی رو هم داشته باشند انجام بشه. انتقال سهم الشرکه باید به صورت سند رسمی انجام بشه، که این تشریفات انتقال در شرکتهای تجاری دیگه انجام نمیشه.
در مورد نحوۀ تصمیم گیری در این نوع شرکتها باید بگیم که با اینکه در شرکتهای با مسئولیت محدود تشکیل مجمع عمومی مثل شرکتهای سهامی پیش بینی نشده و هرنوع تصمیم گیری تابع اساسنامه است ولی حد نصاب تصمیم گیری طبق قانون تجارت انجام میشه. تصمیم گیریها دربارۀ شرکت باید با اکثریت حداقل نصف سرمایه انجام بشه. اگر بار اول این اکثریت حاصل نشه، باید تمام شرکا مجدداٌ دعوت بشن، در اینصورت تصمیمات با اکثریت عددی شرکا گرفته میشه، هر چند که این اکثریت، دارای نصف سرمایه نباشن. اساسنامۀ شرکت میتونه ترتیبی برخلاف اون چیزی که گفته شد رو تعیین کنه. طبق قانون هر تغییر دیگهای دربارۀ اساسنامه باید با اکثریت عددی شرکا ــ که لااقل سه ربع سرمایه رو هم دارا باشن ــ به عمل بیاد، مگر اینکه در اساسنامه اکثریت دیگهای مقرر شده باشه. در شرکت با مسئولیت محدود نمی تونن شریکی رو مجبور به افزایش سرمایه کنن، پس بدون حضور شریک، نمیشه سهم الشرکۀ اون شریک رو افزیش داد. راههای افزایش سرمایه در این نوع شرکتها پیش بینی نشده، و به نظر میرسه افزایش سرمایه ازهر طریق، از جمله تبدیل سود تقسیم نشده و یا مطالبات حال شده و پرداخت نقدی و مازاد تجدید ارزیابی، امکان پذیر باشه.
شرکت با مسئولیت محدود به وسیلۀ یک یا چند نفر مدیر موظف یا غیرموظف، که از بین شرکا یا از خارج از شرکت، برای مدت محدود یا نامحدودی تعیین میشوند، اداره میشه؛ بنابراین مدیر یک شرکت با مسئولیت محدود می تونه خارج از شرکا باشه، و همچنین این نوع شرکت میتونه تک مدیره باشه.
در شرکت با مسئولیت محدود نهاد نظارتیای به نام هیئت نظار پیش بینی شده که دارای تکالیف و شرایط خاص خودشه.
در انواع شرکتهای تجاری به جز شرکتهای سهامی، حداقل میزان برای سرمایه در نظر گرفته نشده ولی در برخی از ادارات ثبتی سرمایهای برابر با یک میلیون ریال، بدون مستند قانونی و به صورت عرفی برای شرکت با مسئولیت محدود در نظر گرفته میشه.
شرکت سهامی شرکتیه که سرمایۀ اون به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام اونهاست. شرکت سهامی یک شرکت بازرگانی محسوب میشه، حتی اگر فعالیت اون بازرگانی نباشه. در شرکت سهامی تعداد شرکا نباید از سه نفر کمتر باشه. شرکتهای سهامی به دو نوع تقسیم میشن: اول شرکتهایی که مؤسسین اونها قسمتی از سرمایۀ شرکت رو از طریق فروش سهام به مردم تأمین میکنن؛ به این گونه شرکتها، شرکتهای سهامی عام گفته میشه. دوم شرکتهایی که کل سرمایۀ اونها در زمان تأسیس منحصراٌ توسط مؤسسین تأمین شده، این شرکتها رو شرکت سهامی خاص میگن.
دربارۀ دسته بندی شرکتهای سهامی، در قوانین اولیه و در ابتدا صرفاٌ شرکت سهامی بدون هیچ تفکیکی پیش بینی شده بود ولی بعداٌ در قانون تجارت اونها رو به سهامی عام وخاص تقسیم کردن.
شرکتهای سهامی عام در قوانین کنونی باید دارای مجوز از سازمان بورس اوراق بهادار باشن و مراحل خاصی برای اونا درنظر گرفته شده. شرکت سهامی عام نقاط مشترک بسیاری با شرکت سهامی خاص داره، اما در زمان تأسیس شرکت حداقل سرمایۀ مورد نیاز، تعداد شرکا، ساز و کار ادارۀ شرکت و همچنین پذیره نویسی و افزایش سرمایه از موارد تمایز با شرکت سهامی خاص هستند که مورد توجه می باشه.